- W drodze do sztolni Lech przechodzimy koło windy, którą górnicy zjeżdżali na dół, do chodników wydobywczych.
Pierwsza wzmianka o Nowej Rudzie pochodzi z początku XIV wieku, a już sto lat później w mieście wydobywano węgiel kamienny - jest to udokumentowana najstarsza kopalnia na ziemiach polskich. Był to początek bardzo ciężkiego i niewdzięcznego szlaku trudu górniczego, trwającego niemal 600 lat.
Ważną informację dotyczącą węgla podaje Festenberg-Packisch, znany historyk dolnośląskiego górnictwa. Wspomina on w dokumencie z 1491 roku o właścicielu Nowej Rudy baronie von Stillfried, który wydzierżawił prawo wydobywania czarnego złota chłopu Wenzlowi.
Kiedy w dobie rewolucji przemysłowej węgiel zaczął odgrywać coraz ważniejszą rolę w gospodarce, w 1741 roku otwarto kopalnię Ruben, a po przyłączeniu Dolnego Śląska do Polski - zmieniono nazwę na “Kopalnia Nowa Ruda”. W latach 90-tych XX wieku, z uwagi na skomplikowaną budowę geologiczną regionu i geometrię złoża, wydobycie węgla stało się nieopłacalne. W 1992 roku rozpoczął się proces likwidacji kopalni, a trzy lata później z KWK Nowa Ruda wyjechali na powierzchnię ostatni górnicy.
W czasie likwidacji zawiązało się muzeum, w późniejszym czasie przekształcone w Podziemną Trasę Turystyczną „Kopalnia Węgla Kamiennego w Nowej Rudzie”.
- Tablica pamiątkowa zawieszona na konstrukcji windy.
Długa historia wydobycia węgla obfitowała w wiele wydarzeń mniej lub bardziej tragicznych. Jest to miejsce bardzo niebezpieczne, w którym śmierć poniosło kilkuset górników. Mało kto zdaje sobie sprawę, że praca górnika jest niezwykle trudna i wymagająca wielkiego poświęcenia, ponieważ odbywa się pod ziemią - w środowisku całkowicie nieprzyjaznym człowiekowi. Pierwsi górnicy mieli do dyspozycji proste lampy naftowe, byli także narażeni na liczne choroby związane z niekorzystnym klimatem panujących w mrocznym labiryncie.
Noworudzkie kopalnie były 3x naj:
1 - Najstarsza na Dolnym Śląsku
2 - Najlepszy węgiel wydobywano
3 - Najbezpieczniejsza na świecie
Z inicjatywy noworudzkiego koła PTTK im. "Gwarków Noworudzkich" powstał “Szlak trudu górniczego”, który uwzględnia miejsca związane z wydobyciem węgla na terenie miasta i gminy Nowa Ruda. Największą atrakcją trasy jest dawna kopalnia, gdzie obecnie znajduje się Podziemna Trasa Turystyczna "Kopalni Węgla".
- Podziemna trasa turystyczna kopalni węgla [materiały promocyjne Kopalni]. Większa wersja po kliknięciu miniatury na dole strony.
Zupełnie nieświadomi naszą wycieczkę rozpoczęliśmy już wysiadając z pociągu na stacji kolejowej Nowa Ruda Przedmieście. Jest to przystanek osobowy na trasie Wałbrzych Główny-Nowa Ruda-Kłodzko Główne, obsługiwanej przez Koleje Dolnośląskie (linia D15). Wcześniej stacja służyła do załadunku węgla wydobywanego w miejscowej kopalni. Stacja Nowa Ruda Przedmieście sprawia, że kopalnia staje się dostępna dla każdego. Zaledwie 500 metrów poniżej peronu znajduje się wejście na teren kompleksu dawnej kopalni.
Dawna kopalnia
- Praca maszyny w kopalni - zdjęcia i filmy z pierwszej ręki.
Najważniejszym punktem “Szlaku trudu górniczego” jest kompleks byłej kopalni, który znajduje się na północy miasta przy ulicy Obozowej 4. Muzeum Górnictwa w Nowej Rudzie to placówka prywatna, która powstała na bazie części obiektów zlikwidowanej KWK "Nowa Ruda".
Podziemna Trasa Turystyczna powstała w 1996 roku jako Muzeum Górnictwa. Jeszcze gdy w Nowej Rudzie działała kopalnia, narodził się pomysł, zachowania części placówki w formie muzeum jako pamiątki po noworudzkim dziedzictwie, które można było przekazywać kolejnym pokoleniom nieświadomym ciężkiej pracy jaką jest górnictwo.
Na terenie muzeum znajdują się liczne pamiątki pracowników, przekazywane są informacje o tradycjach górniczych i wstrząsające historie, których świadkami były kopalniane tunele. Zwiedzanie kopalni dzieli się na dwie części – muzealną i podziemną. Na każdej z czterech sal wystawowych turyści zapoznają się z inną tematyką dotyczącą kopalni.
Ekspozycje historii węgla i górniczego fachu
Pierwsza sala dotyczy węgla i jego właściwości z podziałem na różne rodzaje tego surowca oraz schemat występowania węgla w ziemi, który wydobywany był z równoległych pochylonych pasów. Wśród eksponatów znajdują się m.in. autentyczne odciski paproci, skrzypów i widłaków sprzed 300 milionów lat oraz wiele minerałów.
Gad datowany na około 290 milionów lat!
Bardzo ciekawym eksponatem na wystawie jest odcisk paleozoicznego gada (Dateosaurus macrourus) żyjącego kiedyś na tym terenie. Jest to odlew, który znajdziemy także w ratuszu miejskim (oryginał zaginął podczas wojny).
Kolejna sala dotyczy historii górnictwa. Można w niej zobaczyć jak rozwijało się górnictwo w Nowej Rudzie oraz bliżej poznać górnicze tradycje, takie jak Barbórka czy Karczma Piwna. Wśród eksponatów są m.in. mundury, szpady, kordziki, laski, lampy, hełmy i kufle.
- W drugiej sali znajdziemy m.in. imponującą kolekcję kufli w różnych kształtach.
W trzeciej sali turyści dowiedzą się, dlaczego noworudzka kopalnia była jedną z najniebezpieczniejszych kopalń w Europie, na czym polegało zagrożenie związane z dwutlenkiem węgla i w jakich warunkach pracowali górnicy. Na sali można zobaczyć różne rodzaje aparatów tlenowych oraz specjalistyczny sprzęt, jak metanomierze, zapalniki czy wyrywacze rurkowe.
- Artykuł z gazety "Światowid" informujący o katastrofie w 1941 roku.
Największa katastrofa górnicza spowodowała śmierć 187 ludzi.
W kopalni miały miejsce wyrzuty gazów i skał, w tym dwutlenku węgla, za sprawą którego kopalnia była jedną z bardziej zabójczych w Europie. W latach 1908-1945 zanotowano 596 wyrzutów o łącznej masie skał ponad stu tysięcy ton! Wymuszało to całkiem inny rytm pracy i inne podejście do górnictwa, m.in. przez zastosowanie w tunelach sprężonego powietrza zamiast prądu.
Za sprawą wyrzutu dwutlenku węgla 10 maja 1941 roku w kopalni zginęło 187 ludzi. Odnalezione ciała wydawały się być w dobrym stanie, ludzie wyglądali jakby spali.
Ostatnia sala to dyspozytornia, zwana "sercem kopalni". Oryginalny sprzęt pozwala poczuć się tak, jakbyśmy sami czuwali nad bezpieczeństwem górników pod ziemią. Po sprawdzeniu aktualnych komunikatów i map dyspozytor dawał zielone światło do zejścia pod ziemię.
Na jednym ze schematów możemy zobaczyć mapę podziemnych szybów kopalni Nowa Ruda. Obecnie, na potrzeby Podziemnej Trasy Turystycznej dostępny jest tylko kilometr z prawie 40-to kilometrowej ścieżki. Łącznie z kopalną Słupiec tuneli było w sumie ponad 100 kilometrów. Po zamknięciu kopalni, niemal wszystkie zostały zasypane gruzem.
- W czwartej sali zobaczymy wiele artefaktów z okresu działania kopalni, w tym aranżację biura i stanowiska dyspozytora.
W drodze do sztolni Lech przejdziemy koło wieży szybowej (powstała w 1890 roku), która była jednym z dwóch sposobów dostania się do tunelu. Przed wejściem do sztolni znajdują się pnie skamieniałych drzew, ale ten najdłuższy znajdziemy po drugiej stronie miasta, przy restauracji Parkowa, który wydobyto w kopalni w 1972 roku. Zalegał on na głębokości 20 metrów. Jest to pień rozpowszechnionej przed 250 milionami lat temu drzewiastej paproci Dadoxylon.
My wchodzimy korytarzem i zwiedzamy kopalnię zgodnie ze wskazówkami przewodnika. Kopalnia nadal wydaje się być czynna. Można tego doświadczyć dzięki wciąż sprawnym urządzeniom i narzędziom. W akcji można zobaczyć na przykład przenośnik, kombajn, młot pneumatyczny, czy lutnię wentylacyjną. A wzdłuż trasy zobaczymy ekspozycje pokazujące pracę górników, koni i dzieci.
Nietypową atrakcją jest duch Skarbnik, który wciąż mieszka w kopalni, straszy i rozbawia turystów. Ostatnim etapem zwiedzania jest przejazd autentyczną, górniczą kolejką.
Niektóre z tych atrakcji możecie zobaczyć w naszym filmie z cyklu Wiking i Wilkołak w podróży, ale żeby doświadczyć trudu górniczego w pełni, musicie wybrać się tam osobiście!
A po ciężkiej pracy...
W budynku administracyjnym znajduje się Karczma, w której można się posilić lub ochłodzić napojem po wyczerpującej wycieczce ciemnymi tunelami kopalni. W menu znajdziemy przekąski, oraz zestawy obiadowe, w tym “Kotlet Sztygara” - polecamy również pyszne pierogi z mięsem :)
Ostatnia modyfikacja: środa, 10-01-2024 r.
